Alles over verlichting

Verlichting is een wezenlijk onderdeel van een interieur. Een goed verlichte ruimte voelt prettig en comfortabel aan. Het bepaalt in grote mate de sfeer en hoe een ruimte wordt ervaren.

De keuze van de verlichting is natuurlijk afhankelijk vele factoren. Zo vraagt een keuken een andere type verlichting dan de woon- of slaapkamer. Naast sfeervol moet verlichting op sommige plaatsen juist functioneel zijn; denk hierbij bijv. aan een goed verlicht tuinpad, garage of werkruimte.

Waar we vroeger gebonden waren enkele lichtpunten per ruimte is er vandaag de dag veel meer te bereiken met verlichting. Zo maar enkele voorbeelden: Een moderne woonkamer met indirecte lijnverlichting van LEDstrips of juiste een landelijke interieur met warme basisverlichting in combinatie stoere wand- of vloerlampen.

Een goede verlichting is dan ook vaak meer dan enkele vloer- hang- of tafellampen plaatsen, het vergt wat voorbereiding om tot een evenwichtige lichtbeeld te komen. Vooral bij nieuwbouw of grote renovaties komen er veel aspecten kijken bij het samenstellen van een correct lichtplan.

Het kan een hele opgave zijn om de goede verlichting te kiezen; daarom hieronder enkele belangrijke begrippen over verlichting verder uitgelegd.

 

1. Welke soorten verlichting zijn er?

Bij het samenstellen van een evenwichtig lichtplan worden er verschillende soorten verlichting gebruikt.

Basisverlichting

De basisverlichting of algemene verlichting zorgt dat een ruimte gelijkmatig is verlicht. Door de egale lichtspreiding en geringe schaduwwerking worden de ogen minder snel moe. Basisverlichting is aanvullend op de natuurlijke lichtinval van een ruimte.

Direct of indirect
Een goede basisverlichting is te bereiken met (dimbare) plafondlampen en inbouwspots. We spreken dan van directe verlichting. De ruimte / meubels etc. worden direct door de lampen en spots verlicht. De keuze voor lampen met een brede straalhoek ligt voor de hand. Let er ook op dat er voldoende lichtbronnen zijn zodat de ruimte egaal verlicht blijft.

Bij indirecte basisverlichting wordt er voor gekozen om het licht (indirect) te laten reflecteren via een plafond of wand. Belangrijk is wel dat de vlakken voldoende reflecteren. Vooral bij donkere kleuren is dit niet het geval. Bijkomend voordeel is dat er geen storende verblinding is door inkijk in de lamp.

 

Functionele verlichting

Naast de basisverlichting verlangen sommige ruimte / plekken een intensere of specifieke verlichting. Denk bijvoorbeeld aan verlichting in keuken of boven eettafel en de thuiswerkplek. Aanvullend op de basisverlichting wordt dan gebruik gemaakt van functionele of taakverlichting. Dit type van verlichting kenmerkt zich door de gerichte lichtbundel met hoge lichtintensiteit en kleurweergave (CRI).

In de keuken zien we functionele verlichting vaak terug boven het aanrechtblad en kookeiland. Let er op dat er geen indringing van dampen kan plaatsvinden, een IP44 armatuur is in veel gevallen aan te raden.

Een thuiswerkplek vraagt ook om functionele verlichting. Kleurtemperatuur en lichtintensiteit spelen een belangrijke rol. Ook is directe en indirecte verblinding te vermijden op bijv. een beeldscherm.
Ook in de woonkamer en slaapkamer is functionele verlichting wenselijk. Een (dimbare) hanglamp boven de eettafel of de leeslamp naast het bed.

 

Sfeerverlichting

Ook sfeerverlichting is aanvullend op de basisverlichting van een ruimte. Het is bedoelt om een ruimte aangenamer van sfeer te maken. Het vaak om lampen met een lage lichtintensiteit. Enkele voorbeelden zijn de tafellamp op het dressoir of die eigentijdse vloerlamp.

 

Accentverlichting

Dit type van verlichting wordt gebruikt om de nadruk op bepaalde items / meubels te leggen. Meer specifiek; het aanlichten van een schilderij of kunstobject. Ook het gebruik van LEDstrips als onder- of achterverlichting valt onder accentverlichting. Het kan een mooie aanvulling zijn op een interieur maar overdrijf er niet mee.

 

2. Welke soorten armaturen zijn er?

Om bovenstaande te realiseren kunnen we gebruik maken diverse soorten armaturen (lampen). Hieronder een korte uitleg met de belangrijkste kenmerken;

Hanglampen

Hanglampen of pendelarmaturen worden opgehangen aan het plafond. Ze zijn verkrijgbaar in vele stijlen; van ultraslank en modern tot industrieel. Door hun design zijn hanglampen vaak echte blikvangers in een interieur en onderdeel van het interieurontwerp. Binnen deze groep is er ook de keuze voor indirecte en directe verlichting. Een hanglamp met difuse lampenkap geeft een ander lichtbeeld dan een hanglamp met richtbare spots.

 

Plafondlampen

Binnen de groep plafondlampen maken we vooral een onder tussen plafonnieres en richtbare plafondspots. Plafonnieres hebben een brede vaak egale lichtuitstraling terwijl plafondspots een meer gerichte lichtbundel hebben.

 

Wandlampen

Zoals de naam al zegt worden wandlampen gebruikt aan de wand. Ook hier is een onderscheid in lampen met een difuse kap en richtbare spots. daarnaast is er ook te kiezen voor up/down wandlampen. Ze geven een lichtbundel naar boven en beneden. Dit wordt veel toegepast als accentverlichting.

 

Inbouwspots

Inbouwspots worden gezien als de ideale vorm van directe basisverlichting. Door de vele mogelijkheden in kleuren, modellen en lichtbronnen zijn ze op veel plekken terug te vinden, Van de woonkamer tot winkelinterieur en kantoren.

 

Railverlichting

Een steeds populairdere vorm van verlichten is railverlichting. Vooral in bestaande situaties waar maar 1 aansluitpunt beschikbaar is wordt hiervan gebruik gemaakt. De rails is naar eigen inzicht te plaatsen binnen een ruimte. Hierop zijn dan spots en hanglampen te monteren met een enkele klikbeweging. In het verleden werd dit systeem vooral in winkels toegepast. Maar de slankere versies zijn ook perfect toe te passen in interieurs.

 

Vloer-en tafellampen

Dit type armatuur is veelal een losstaand object. De tafellampen zien we terug op dressoirs, tafels en kasten. Ook de bureaulamp valt onder de tafellampen. Net als de tafellampen worden de vloerlampen ingezet als funtionele en sfeerverlichting.

Naast bovenstaande zijn er ook nog specifieke armaturen zoals schilderijverlichting, klemspots en bedlampjes.

 

3. Wat betekent?

IP waarde

De IP waarde (International Protection Rating) geeft de mate van bescherming tegen stof en vochtingindringing aan van een armatuur. De IP waarde wordt aangegeven met een dubbel getal. Waarbij het eerste getal de stofdichtheid en het twee de waterdichtheid aangeeft (bijv. IP44, IP21 en IP65). Vooral bij de keuze voor armaturen in vochtige ruimten zoals de badkamer is de IP waarde van belang.

Kleurtemperatuur (Kelvin)

De kleurtemperatuur wordt uitgedrukt in graden Kelvin. Het is de mate waarin men de kleur van het licht ervaart. Het gaat van warmwit (2200-3000K en koelwit (4000K) naar daglicht (6000K). In woningen en interieurs wordt voornamelijk gebruikt gemaakt van warmwit licht.

Kleurweergave (CRI)

CRI staat voor Color Rendering Index. Het geeft aan hoe goed de kleurweergave van een lichtbron is. De CRI waarde gaat van 0 tot CRI100. Waarbij 100 staat voor een kleurweergave onder daglicht. Naar mate de CRI lager wordt is de kleurweergave minder. In interieurs worden hoofdzakelijk lichtbronnen gebruikt met een CRI>80.

Lux (lx)

De eenheid voor verlichtingssterkte per vierkante meter. Het is de hoeveelheid licht (Lumen) die op een bepaald oppervlak terecht komt, ongeacht het aantal lichtbronnen. Hierbij staat 1 Lux / 1 Lumen per m².

Het is een goede manier om de lichtbehoefte van een ruimte aan te geven, om die reden zijn er NEN normen van toepassing. Zij geven precies wat het aantal Lux per ruimte moet zijn, denk hierbij bijv. aan werk-,  verkoop- en productieruimten. Lux wordt gemeten met een Lux-meter.

Lumen (lm)

De eenheid voor lichtstroom van een lichtbundel / lichtbron. Dus de hoeveelheid licht deze uitstraalt, ongeacht de richting. Op lichtbronnen staat altijd aangegeven hoeveel Lumen deze is. 

 

Hoe en waar begin ik?

Als het gaat om een enkel armatuur is het gewoon een kwestie van proberen. Bij volledige nieuwbouw of grote verbouwing is het verstandig vooraf te orienteren en een lichtplan op (te laten) stellen. Hierin wordt uitspraak gedaan over de hoeveelheid, plaats en type armaturen. Dit maakt mogelijk om op voorhand een budget vast te stellen.

Uiteraard is het ook een leidraad tijdens de installatie en bij de planning m.b.t. de technische voorzieningen.

Lees hier meer over het opstellen van een lichtplan